Жақсылық жасау — жан жадыратады

Балалар науқастанып, ересектердің көмегіне мұқтаж болған сәтте оларға және олардың туыстарына көмектесетін адамдар болуы керек. «ДОМ» ҚҚ ретінде танымал «Мейірімділік» еріктілер қоғамы» 15 жылдан астам уақыт бойы балалар мен олардың ата-аналарына, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға көмектесуге бағытталған жобаларды жүзеге асырып келеді. 2021 жылы да Қор балаларға қолдау көрсетуді тоқтатқан жоқ.

          Шетелде де, үйде де емдейміз

          «Балаларға өмір сыйла» жобасы аясында «ДОМ» ҚҚ диагнозы қазіргі уақытта Қазақстанда емделмейтін балаларды емдеуге қаражат жинаумен айналысады. Сонымен қатар, Қор мамандары орташа құны жоғары емдеудің жоғары деңгейін ұсынатын шетелдік клиникаларды іздеп, балаларды Ресей, Украина, Түркия және Оңтүстік Корея клиникаларына операцияға жібереді.

          «15 жыл көлемінде сіздермен бірге біз 4 373 344 932 теңге жинап, 2063 балаға көмектестік» - бұл ақпаратты «Дом» ҚҚ сайтының титулдық бетінде көруге болады. Егер 2021 жылды ғана алатын болсақ, онда жоба шеңберінде 229 бала ем алды, оларға 530 472 400 теңге сомасына 295 операция және емдеу курсы жүргізілді.

          Бірақ Қазақстанда бұрын емделмейтін болып саналған аурулармен жағдай біртіндеп өзгеруде. Қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандырылған және құрамында тиісті бейіндегі мамандары бар жаңа клиникалар пайда болуда. Шетелде ең заманауи технологиялар мен емдеу әдістерін енгізу үшін жетекші мамандардың келуі ұйымдастырылған. Көбінесе бұл жоғары білікті және бірегей мамандандырылған хирургтар: олар бізде операциялар мен мастер-класстар өткізеді, өңірлердегі әріптестеріне білгендерін үйретеді.

          Тәлімгерліктің мұндай тізбегінің мысалы ретінде Санкт-Петербургтен (РФ) келген жоғары санатты дәрігер Александр Кимнің 2021 жылғы сәуірде Алматыдағы №2 БЖКБ-де өткізген балалар нейрохирургиясы бойынша мастер-классын атап өтсек болады. Амбулаториялық пациенттердің операциялары мен консультацияларына Қазақстанның түрлі қалаларынан келген нейрохирургтер, невропатологтар және реабилитологтар қатысты. Қазіргі уақытта елімізде ми ісіктерінің көптеген түрлеріне ота жасау мүмкіндігі бар.

          Балаларды мүгедектікке әкелетін тағы бір ауыр ауру - церебральды сал ауруы. 2018 жылдан бастап БЦП-мен ауыратын науқастарды емдеудің консервативті әдісінің орнына біз селективті дорсальды ризотомия (СДР) сияқты тиімді хирургиялық араласу әдісін тәжірибеге енгізе бастадық. Әлемге әйгілі француз нейрохирургтарының Марк Синд және Георге Георгулистің шеберлік сабақтары DREZ деп аталатын СДР-ны ауыр спастикалық және ауырсыну синдромын емдеу әдісімен өткізді.

          Түркиядан келген Нейрореабилитолог Озджан Калканның қатысуымен өткен мастер-класс барысында 40-қа жуық нейрохирург, невролог, нейрофизиолог, реабилитолог дәрігерлер оқытылды. Біздің дәрігерлердің біліктілік деңгейін одан әрі арттыру мақсатында 2019 жылдың қараша айында израильдік дәрігер Амир Киршеновичтің қатысуымен мастер-класс өткізілді. Осы технологиялар трансферінің нәтижесінде Алматы қаласы №2 МККП және Тараз қаласы №1 МБД мамандары СР және DREZ операцияларын жүргізіп жатыр.

          С.Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ «Ақсай» университеттік клиникасының базасында Кальяри Университеті (Италия) хирургиялық факультетінің оториноларингология кафедрасының меңгерушісі және Ұлыбританияның Корольдік хирургтар палатасының (FRCS) Оториноларингология, бас және мойын хирургиясы саласындағы жетекші консультанты Роберто Пужеду өткізген ашық хирургиялық мастер-класстар тамаша мысал бола алады. Енді көмейдің папилломатозы, көмейдің және кеңірдектің тыртықты стенозы және басқалары сияқты сирек кездесетін ЛОР-патологиялардан біздің балаларымыз енді елімізде емделе алады.

          Сондай-ақ, Понсети әдісі бойынша туа біткен клубфутты консервативті емдеу және Доббс әдісімен туа біткен тік таранды емдеу бойынша шеберлік сабақтарын атап өтуге болады. 2021 жылдың мамыр айында Алматы қалалық №2 МҚКК және 2021 жылдың қазан айында Тараздағы Жамбыл облыстық көпсалалы балалар ауруханасында Ярославльден (РФ) келген балалар травматолог-ортопедтері Максим Вавилов пен Тимур Торно пациенттерді қарап, ота жасап, дәріс оқыды. Біздің ортопед мамандарымызға Понсети және Доббс әдістері бойынша гипстеуді үйретті. Мамандар өз кезегінде аймақтардағы балаларды емдеудің прогрессивті әдістерін енгізіп, басқа дәрігерлерді оқытатын болады.

          Осылайша, 2019-2021 жылдары жалғасып жатқан COVID-19 пандемиясына қарамастан, «ДОМ» ҚҚ 15 шеберлік сабағын ұйымдастырды. Бұл үрдісті балалар нейрохирургиясы, ортопедия және ЛОР-патологиялар, сондай-ақ урология бойынша мастер-класстар ұйымдастыру арқылы жалғастыру жоспарда бар. Бұл біздің дәрігерлердің біліктілік деңгейін арттыруға мүмкіндік беріп, балаларды шетелдік емдеуге жіберу проблемасын жояды.

          Бұл игілікті істе Қордың операциялық қызметіне жұмсалатын шығындарды өтеу демеушісі рөлін атқаратын «Samruk-Kazyna Trust» әлеуметтік жобаларды дамыту қоры («Самұрық-Қазына» АҚ компаниялар тобы) тарапынан көп жылғы қолдау өте маңызды.

          Ерекше балаларға - ерекше назар

          «Аутизмді жеңеміз!» жобасы мемлекеттік медициналық-педагогикалық мекемелердің персоналы үшін аутистік спектрдің бұзылуын (АСБ, аутизм) ерте диагностикалау бойынша оқыту іс-шараларын жүргізуге, сондай-ақ аутист балалар бар отбасыларда түсінуді жақсартуға бағытталған. Мұндай балаларды оңалту және әлеуметтендіру ең алдымен ата-аналар мен отбасы мүшелеріне байланысты болатыны құпия емес.

          Жоба қолдау көрсететін Алматыдағы АСБ-ны жеңуге бағытталған кешенде 66 балаға мамандармен қолдау көрсетіледі. 2021 жылы 766-дан астам консультация өткізіліп, 60-қа жуық бала тұрақты негізде оңалту көмегін алады. Нәтижесінде төрт бала балабақшаға, екеуі жалпы білім беретін мектепке барып, 9 бала жалпы білім беретін мектепте инклюзия негізінде оқиды, 35 бала өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын игерді, 15 бала ақпаратты талдау және өңдеу, барлық пәндер бойынша жаңа білімді қабылдау қабілетін жақсартты. Балалар физикалық формасын жақсартып, футбол жарыстары мен спорттық эстафеталарға қатысады, музыкалық, вокалдық және би дағдыларын дамытып және шығармашылық фестивальдерге, көрмелер мен жәрмеңкелерге қатысады.

          Жоба мамандары әзірлеген АСБ бар балаларды оңалту бағдарламасы көзге көруді қалыптастыруға, командалық қасиеттерді, қарым-қатынас дағдыларын дамытуға бағытталған түрлі жаттығуларды қамтиды. Әсіресе аутист балалар мен қарапайым (нейротипиялық) балалар бір-бірімен спорттық форматта байланыс орнатады. Міне, сондықтан да 2016 жылдың наурыз айынан бастап Алматы қаласының Медеу ауданындағы спорт алаңдарының бірінде аутист балаларға спортпен шұғылдану арқылы инклюзия жасау идеясы іске асырылып, бір жылдан кейін «Аңсау» инклюзивті командасына өмір сыйлайтын футбол секциясы ашылды.

          Футбол, кез-келген спорт сияқты, бәсекелестікті, жеңіс үшін күресті білдіргенімен матчтар нәтижелері әрдайым маңызды бола бермейді. Мысалы, 2021 жылдың 8 қарашасында алматылық «Jas Qyran» футбол орталығының алаңында өткен «Ансау» және «Jas Qyran» командаларының кездесуі өтті. Бұл командалардың алғашқы кездесуі емес: екі жыл бұрын олар «Jas Qyran» балалар-жасөспірімдер футбол орталығының (БЖФО) құрылғанына бір жыл толуына орай мереке аясында бақ сынасты. Өткен жылы матчты өткізуге пандемия кедергі келтірсе, осы жылы жарысты өткізуге мүмкіндік туды.

          Балалар отбасында тәрбиеленуі керек

          «Samruk-Kazyna Trust» Қорының қолдауымен «ДОМ» ҚҚ БҒМ Балалар құқықтарын қорғау комитетімен (ЖҚЖК) бірлесіп іске асыратын «Жетімдерсіз Қазақстан» жобасы жетім балаларды отбасыларға орналастырумен байланысты проблемалық жағдайлар бойынша құқықтық қолдау көрсетуге бағытталған.

          2012 жылдан бастап әлеуетті бала асырап алушыларға көмек ретінде жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың ашық дерекқоры болып табылатын «Жетімдерсіз Қазақстан» сайты жұмыс істейді. 2021 жылы 957 отбасы проблемалық мәселелер бойынша кеңес алды, 11 бала қамқорлыққа, 14 бала асырап алынса, 10 бала патронатқа алынды.

          Қазір кәсіби (фостерлік) отбасылардың жобасы жүзеге асырылуда. Жоба аясында тұрақты асырап алушы ата-аналарды тапқанға дейін немесе қандастарға оралғанға дейін-асырап алынған балаларды тәрбиелеуге және оңалтуға ала алады. Шын мәнінде, бұл институт – мемлекеттік мекемелерге басты балама болып табылады. Қазақстанда, заң тұрғысынан алғанда, отбасылық құрылыстың мұндай түрі әлі жоқ.

          Интернат түріндегі мекемелерде балалар саны тұрақты түрде төмендегенін оң үрдіс деп санауға болады: 2006 жылы – 19 800, 2010 жылы – 14 052, 2018 жылы – 6 223 және 2021 жылы – 4 254. Бала асырап алушы ата – ана болғысы келетін азаматтардың саны 7000-ға жуық екенін ескере отырып, біз дәл қазір мемлекеттік мекемелердің орнына кәсіби отбасы институтын енгізу барынша нәтиже беруі тиіс кезеңде тұрмыз.

          Айта кетейік, 2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап «Ана үйі» қорымен бірлесіп Ақмола облысында пилоттық жоба іске қосылады. Жобаға «ДОМ» ҚҚ – нан Мұрат Қабылбаев қатысады, оның отбасында 10-нан 21 жасқа дейінгі 13 бала тәрбиеленуде, оның 12-сі асырап алынған балалар.

          Мұрат пен оның әйелі Орынбасар алғашқы балаларын туған ұлы Ибрахим екі жасқа әлі толмаған кезде асырап алған. Осылайша Ақкөл балалар үйінен олардың отбасына Адель, Тамерлан, Төлеген және Болат, жарты жылдан кейін – Николай, Оксана және Нина (отбасында ол Маша атанды), екі жылдан кейін Астанадан тағы үшеуі – Анастасия, Эмре және Фатих түсті. Ал 2017 жылы олар жабылғалы жатқан Алматы балалар үйінен Мағжан мен Бағжан атты егіздерді асырап алды. Мұрат: «Алғашқы он баламен мен балалар туралы бәрін білемін деп ойладым. Бірақ мен осы екі ұлды асырап алғанымда, мүлдем ештеңе білмейтінімді түсіндім. Бұл балалар - балалар үйінде жеті жыл болды, ал біз бұрын асырап алғандардың бәрі бір жарым жыл болды. Айырмашылық айтарлықтай! Мен үлкен балалардың балалар үйінде ұзақ уақыт болуы психикалық және эмоционалды жағдайына қаншалықты зиянды әсер ететінін түсіндім».

          Мұрат жазған «Покажи мне небо» кітабы болашақта бала асырап алуды жоспарлайтындар үшін нағыз оқу құралы бола алады. Кітапта ол маңызды қорытынды жасайды: «Мен генетикаға сенбеймін. Балаларды қалай тәрбиелесеңіз – дәл сондай болып өседі!»